భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్ (ఆర్బీఐ) కేంద్ర ప్రభుత్వానికి మంచి వార్త చెప్పింది. 2024-25 ఆర్థిక సంవత్సరానికి గాను ఆర్బీఐ మొత్తం రూ.2.69 లక్షల కోట్లు కేంద్రానికి డివిడెండ్‌గా (లాభాల వడ్డీ) చెల్లించనున్నట్లు ప్రకటించింది. గత సంవత్సరం (2023-24) ఇది రూ.2.1 లక్షల కోట్లుగా ఉండగా, ఈసారి దాదాపు 27.4 శాతం మేర పెరిగింది. 2022-23లో అయితే ఆర్బీఐ కేవలం రూ.87,416 కోట్లు మాత్రమే కేంద్రానికి ఇచ్చింది. దీంతో ప్రతి ఏడాది ఇది గణనీయంగా పెరుగుతూ వస్తోంది.

ఏమిటీ డివిడెండ్‌? ఎందుకు ఇస్తుంది ఆర్బీఐ?

ప్రతి ఆర్థిక సంవత్సరం చివర్లో, ఆర్బీఐ తన ఆదాయ-ఖర్చుల తేడాతో మిగిలిన లాభాలను కేంద్ర ప్రభుత్వానికి బదిలీ చేస్తుంది. దీన్ని 'డివిడెండ్‌'గా పరిగణిస్తారు. ఆర్బీఐకి వచ్చే ఆదాయం ప్రధానంగా ఈ క్రింది వనరుల నుంచి వస్తుంది:

• దేశీ మరియు విదేశీ బాండ్లపై వడ్డీ

• విదేశీ మారకద్రవ్య లావాదేవీల్లో లాభాలు

• బ్యాంకింగ్ సేవలపై వసూలు అయ్యే ఫీజులు, కమిషన్లు

• అనుబంధ సంస్థల లాభాల్లో వాటా

వీటితోపాటు, నోట్ల ముద్రణ ఖర్చులు, ఉద్యోగుల జీతాలు, కార్యాలయ నిర్వహణ ఖర్చులు, రుణాలపై వడ్డీ చెల్లింపులు వంటి వ్యయాలు కూడా ఉంటాయి. ఆదాయాన్ని మించి మిగిలిన మొత్తమే ప్రభుత్వానికి డివిడెండ్‌గా చేరుతుంది.

ఆర్బీఐ పాలకమండలి (కేంద్ర బోర్డు ఆఫ్ డైరెక్టర్లు) ఇటీవల జరిగిన 616వ సమావేశంలో ఈ డివిడెండ్ చెల్లింపును ఆమోదించింది. ఈ సమావేశానికి ఆర్బీఐ గవర్నర్ శక్తికాంత దాస్ అధ్యక్షత వహించారు. దేశీయ, అంతర్జాతీయ ఆర్థిక పరిస్థితులపై సమీక్ష అనంతరం ఈ నిర్ణయం తీసుకున్నట్టు ఆర్బీఐ ఒక అధికారిక ప్రకటనలో పేర్కొంది.

అంతేకాకుండా, కాంటిజెంట్ రిస్క్ బఫర్‌ అనే రిజర్వ్‌ స్థాయిని కూడా 6.5 శాతం నుంచి 7.5 శాతానికి పెంచారు. ఇది ఆర్బీఐ నెమ్మదిగా భవిష్యత్తు ఆర్థిక అనిశ్చితులకూ సిద్ధంగా ఉండే చర్యగా విశ్లేషకులు అభివర్ణిస్తున్నారు.

2024 బడ్జెట్ అంచనాలకంటే ఎక్కువ ఆదాయం!

ప్రభుత్వం 2024 బడ్జెట్‌లో ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు మరియు ఆర్బీఐ నుంచి కలిపి రూ.2.56 లక్షల కోట్లు డివిడెండ్‌గా వచ్చే అవకాశముందని అంచనా వేసింది. కానీ ఇప్పుడు ఒక్క ఆర్బీఐ నుంచే రూ.2.69 లక్షల కోట్లు వస్తుండటం గమనార్హం. అంటే బడ్జెట్ అంచనాలను మించిందన్నమాట!

ఇందితో ప్రభుత్వం చేయగలిగే ప్రయోజనాలు

ఈ భారీ డివిడెండ్‌ కేంద్రానికి వడిగా వస్తుండటంతో, దీనిని పలు రంగాల్లో ఉపయోగించవచ్చు:

• సంక్షేమ పథకాల అమలు

• సబ్సిడీలు

• ప్రభుత్వ అప్పుల కొరత తక్కువ చేయడం

• నూతన ప్రాజెక్టులకు నిధుల సమీకరణ

ఈ మొత్తంతో కేంద్రానికి ఆర్థికంగా ఊపిరి తీసుకునే స్థితి లభిస్తుందని ఆర్థిక నిపుణులు విశ్లేషిస్తున్నారు.

ఆర్బీఐ నుంచి వచ్చే ఈ రికార్డు స్థాయి డివిడెండ్‌ కేంద్ర ఖజానాకు పెద్ద ఊరటగా నిలుస్తోంది. పెరుగుతున్న ఆదాయం, ఆర్థిక పరిపక్వత, భద్రమైన బ్యాంకింగ్ విధానం దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థకు బలాన్ని అందిస్తోంది. దీనివల్ల ప్రజలకు మరిన్ని అభివృద్ధి, సంక్షేమ అవకాశాలు అందే అవకాశం ఉంది.